یکی از موضوعات مهم در حوزه مسکن قطعا جنابعالی بهتر مطلع هستید، موضوع تقاضای مسکن است، دولت سیزدهم در این عرصه چه کرد؟ چه اقداماتی را دنبال کرد و انجام داد و به سرانجام رسید؟ 

 همانطور که فرمودید موضوع مدیریت عرضه و تقاضای مسکن به جز این که همزمان دو سمت آن مورد توجه قرار بگیرد عملیات موثره‌ای نخواهد بود، مسئله تقاضا در کشور ما نه در سالیان گذشته، از ابتدای انقلاب تا قبل از دولت سیزدهم و نه حتی پیش از آن به طور عمده مورد توجه دستگاه‌ها و دولت‌ها و وزارت‌های راه و شهرسازی یا مسکن و شهرسازی آن دوران نبوده یعنی ما همواره تلاش کردیم ساختمان بسازیم، عرضه زمین کنیم، عرضه را توسعه بدهیم، شرایط خرید را برای مردم آسان کنیم و با مدیریت سمت تقاضا عمدتا مسئله مسکن را رسیدگی کردیم، اتفاقی که شما فرمودید اتفاق بزرگی بود که من فکر می‌کنم برای اولین بار در این سه سال در کشور رقم خورد، جا دارد واقعا تشکر کنیم از زحمات نمایندگان مردم در تصویب قانون جهش تولید مسکن که زمینه این کار را رقم زد، به موازات این قانون که وظیفه دولت را رقم زد و در حوزه مسکن وادار کرد دولت را وارد این حوزه بشود، اتفاقاتی در حوزه تقاضا افتاد، یکی از آنها مدیریت سامانه‌هایی بود که در ذیل آن مردم موظف بودند اگر قرار است خرید کنند اگر قرار است اجاره بکنند این را روشن بکنند تا ما بتوانیم نسبت به تقاضا‌های غیرواقعی، نسبت به خرید‌هایی که رویکرد سرمایه‌ای دارد، یعنی برای استفاده نیست یک آگاهی داشته باشیم، دو تا سامانه بزرگی که در این مدت مورد استفاده قرار گرفت یکی سامانه ملی املاک و اسکان بود که تقریبا ۴۰۰ میلیون رکورد اطلاعاتی یا ثبت اطلاعاتی در آن رقم خورد و از این اتفاق ما متوجه شدیم که بیش از ۲۸۰ هزار واحد خالی تقاضا شده در اختیار افرادی است که این‌ها با رویکرد سرمایه گذاری دارند از این واحد‌ها صیانت و مراقبت می‌کنند از این بخش تقریبا نصف آن بعنوان ورود‌های وزارت راه و شهرسازی به عرصه عرضه مسکن برگشت یعنی تقاضا مدیریت شد، مابقی حدود ۱۲۰ هزارتای آن به سازمان مالیاتی معرفی شد برای این که وارد عملیات مالیات ستانی بشود، این یک بخش بود.

 بخش مالیات ستانی چه تاثیری داشت؟

 مالک را وادار می‌کرد که این را از خانه خالی تبدیل به خانه سکنه بکند.

این اتفاق افتاد؟

بله، در واقع مالیات بر خانه‌های خالی یکی از ۶ مالیاتی بود که در دو سه سال گذشته منابع آن وارد صندوق ملی مسکن شد، من جا دارد همین جا گزارش آن را بدهم، ما سال گذشته ۱۶ هزار میلیارد تومان از فقرات مالیاتی مشخص، مالیات بر خانه‌های خالی، خانه‌های لوکس، نقل و انتقالاتی که انجام می‌شود وصول کردیم که از این ۱۶ هزار میلیارد تومان مستقیما ۱۱ و نیم هزار میلیارد تومان آن برای نهضت ملی مسکن هزینه شد.

یعنی هم بعد درآمدی برای شما ایجاد کرد این خانه‌های خالی و هم این که وارد چرخه شد.

دقیقا یعنی بعنوان یک ابزار تنظیم گری مالک خانه را وادار کرد که این را وارد چرخه کند، مسئله سامانه خودنویس بود که مسئله تقاضای مستاجران را به شدت کمک کرد، ۷۰۰ هزار قرارداد امروز در سامانه خودنویس ثبت شده بدون این که مستاجرین یک ریال برای آن پرداخت کنند کاملا قابل رسیدگی در دادگاه‌ها و شورا‌های حل اختلاف است، یعنی نگرانی مستاجر را برطرف می‌کند.

یعنی چه می‌کند؟

یعنی به جای این که فرد برود در بنگاه معاملات ملکی یک قولنامه‌ای را برای منزل خود بنویسد اگر مثلا بعنوان مثال یک مبلغی را دارد بابت اجاره می‌دهد بابت رهن خانه می‌دهد یک هزینه‌ای هم جداگانه بابت حق دفتر و ثبت آن در بنگاه‌های معاملات ملکی بدهد بدون پرداخت یک ریال مجانی این را با صاحبخانه خودش بنویسد، تمدید کند و قرارداد را به ثمر برساند.

سوال: الزامی که نبود؟

 الزامی نبود. 

خیلی‌ها استقبال کردند

خیلی استقبال کردند هزینه‌ای است که پرداخت نمی‌شود نتیجه آن ۷۰۰ هزار قراردادی است که رایگان رقم خورده، مردم دارند در خانه هایشان استفاده می‌کنند هزینه‌های بخش تقاضا را مدیریت می‌کند، اطلاعات کشور در خصوص این که چه خانه‌ای در چه نقطه‌ای دارد با چه اجاره‌ای دارد جابجا می‌شود را مشخص می‌کند، در این زمینه ما قانون ساماندهی اجاره بها، زمین و معاملات مسکن را برای اولین بار در تاریخ کشورمان در این سال‌ها به تصویب مجلس و به اجرای رئیس جمهور شهید در واقع آخرین قانونی بود که شهید رئیسی ابلاغ فرمودند رساندیم که در قالب این قانون حتی نرخ اجاره بها هم برای اولین بار در کشور صاحب ضابطه شد، قبلا یک مالک وقتی می‌خواست یک خانه‌ای را تمدید کند با مستاجر خودش، یک رقمی را می‌گفت اگر مستاجر برایش مناسب بود تمدید می‌شد نمی‌شد محکوم بود به این که یا بلند شود یا بپذیرد، امروز قانون یک سقفی برای افزایش قیمت اجاره بها گذاشته و حق اعتراض برای مستاجر را تا ۵ سال به رسمیت شناخته، اگر یک شخصی اطلاع ندارد، ۴ سال بعد از این که از آن خانه رفته یا ۵ سال بعد از این که از آن خانه رفته، متوجه می‌شود اگر کشور اعلام کرده افزایش نرخ بها ۲۰ درصد آن زمان با مالک خودش ۳۰ درصد افزایش بها داده ۴۰ درصد افزایش بها داده، می‌تواند مابه التفاوت این را به دادگاه شکایت کند و دادگاه موظف است این را به نفع مستاجرین انجام بدهد و برگرداند، این یعنی مدیریت بخش تقاضا، اتفاق بزرگی است که پیش از این رقم نخورده بود و من فکر می‌کنم که مجموع این‌ها به انضمام سامانه‌ای که اطلاعات مردم در حوزه معاملات را در اختیار وزارتخانه و در اختیار نهاد‌های نظارتی، نهاد‌های مالیات ستان، نهاد‌های تنظیم گر، قرار داد، کمک کرد تا ما در بخش تقاضا بتوانیم بال متناسب با بخش عرضه را داشته باشیم این طور نباشد که دائم ما برویم ساختمان بسازیم و بعد این ساختمان بشود مسکن دوم، سوم یا ظرفیتی برای سرمایه گذاری کسی که تمکن دارد.

یعنی می‌توانیم بگوییم این تناسب کاملا ایجاد شد یا نزدیک شد؟

طبیعتا تا تناسب کامل شاید جا داشته باشیم، ما اقتصاددان‌ها ایده آل گرا هستیم همیشه تا نقطه بهینه یک فاصله‌ای را برای خودمان در نظر می‌گیریم، حتما می‌شود بهترش کرد، اما وقتی نگاه به این می‌کنیم که اولین اقدامی است که پس از دهه‌های متمادی اتفاق افتاده اثر آن خیلی بزرگ است، قاعده ۸۰-۲۰ که یک وقت‌هایی ۲۰ درصد تلاش اثرات بزرگ ۸۰ درصدی دارد، ما مثلا درس هم که می‌خواهیم بدهیم به دانشجو می‌گوییم ۲۰ درصد وقت خود را بگذاری می‌توانی ۸۰ درصد کتاب را اشراف پیدا بکنید، این اتفاق افتاد یعنی این عملیات این قانون تقریبا یک حجم اثر ۸۰ درصدی را توانست روی موضوع بگذارد و طبیعتا انشاالله در دوره‌های بعدی می‌تواند اثر بگذارد.

 بعضی از مواردی که بیان کردید آنچه که در این سه سال دنبال شد بعضی اقدامات می‌توانیم بگوییم که به لحظه یا به روز اثر خودش را به نمایش گذاشت مواردی که مثال‌هایی را بیان کردید از مالیات‌ها بگیریم تا موضوع سامانه خودنویس که مثال زدید، برای خانه‌های اجاره‌ای، اما بعضی موارد دیگری که باز به تعبیر جنابعالی بعد از دهه‌ها برای اولین بار بود که اتفاق می‌افتاد مشخصا در حوزه ساخت مسکن و نهضت ملی مسکن شاید قدری زمان ببرد تا اثر خودش را نشان بدهد، در این عرصه چه اقداماتی انجام شد و چه زمانی می‌توانیم اثرات آن را ببینیم؟

 من همین جا دو سه تا گزارش را خدمت شما عرض کنم، وقتی ما این تلاش‌ها را می‌کنیم طبیعتا انتظار داریم که در بخش مسکن یعنی اقتصاد مسکن رشد را مشاهده بکنیم، در قیمت مسکن کاهش مشاهده بکنیم این اثری است که در آمار‌ها دیده می‌شود، من دو تا آمار را خدمت شما عرض می‌کنم که شاید محل توجه باشد ما در سال ۹۸ رشد بخش مسکن مان منفی ۱۵ درصد بود، یعنی ما نه تنها رشد داشتیم که داشتیم سالانه ۱۵ درصد از ظرفیت مسکن خودمان را مواجه بودیم با استهلاک این بخش، امروز این عملیات منجر شده که منفی ۱۵ درصد رسیده به مثبت ۳ و ۴ دهم درصد، یعنی حرکت رو به جلو است ما دیگر استهلاک نداریم و کشور دارد توسعه پیدا می‌کند، زوج‌های جوان می‌توانند امیدوار باشند که با تعدد و افزایش ازدواج و تعدد خانواده‌ها در کشور میزان عرضه مسکن هم در کشور دارد افزایش پیدا می‌کند، در بخش تورم مسکن که طبیعتا برای ما خیلی مهم است، ما اگر که تورم نقطه به نقطه آغاز دولت سیزدهم را در نظر بگیریم که مثلا در خرداد ۱۴۰۰ در مقایسه با خرداد ۹۹، ما آن دوره ۵۴ درصد بر اساس آمار‌های رسمی کشور گزارش تورم بخش مسکن بوده، همین جا یک پرانتز من باز کنم، بخش مسکن ۷۰ درصد کل تورم کشور را تشکیل می‌دهد یعنی که اگر ما بتوانیم بخش مسکن را کنترل کنیم عملا در تورم کل کشور اثر گذاشتیم.

یک تورم بخش مسکن داریم یک تاثیر مسکن بر تورم کلی کشور

دقیقا، ۵۴ درصد تورم بخش مسکن بوده و ما بر اساس آمار گزارش بانک مرکزی می‌گوید ۷۰ درصد سبد تورمی خانوار مسکن است، یعنی پس این اثر را در کل تورم باید ببینیم، در خرداد ۱۴۰۳ که اگر بخواهیم نقطه به نقطه با سال گذشته آن را بسنجیم، تورم بخش مسکن بعد از ۷۴ ماه تک رقمی شده، ۹ و ۷ دهم درصد، تورم بخش مسکن است این یعنی چه؟ یعنی اگر ما در کشورمان سال گذشته به امسال کاهش تورم را داریم تجربه می‌کنیم تقریبا همه اثر کاهش تورمی مربوط به این بخش مسکن است

این تورمی که می‌گویید تک رقمی شده یعنی چه؟ یعنی چه اتفاقی افتاد که به این جا رسید و چه تاثیری دارد؟

یعنی افزایش عرضه‌ای که ما داشتیم زمین‌هایی که ارائه شد ساختی که انجام شد مستحضرید ما الان دو میلیون و ۶۰۰ هزار پروژه در کشور از ابتدای نهضت ملی تا امروز آغاز شده ۶۰۰ هزار از آنها تحویل شده، بقیه در مراحل مختلف عرضه است، علاوه بر این بحث زمین‌های ..

یعنی تکلیف شان روشن است آنهایی که در حال ساخت هستند مشخص است که برای این صاحب ملک خواهد شد مثلا دو سال دیگر یا سه سال دیگر، همان چیزی که عرض کردم اثرش را بعدا نشان می‌دهد، اما در بخش تورم تاثیر خودش را گذاشته.

 بله، یعنی ما الان در بخش تورم بعد از این حدود ۷۳-۷۴ ماه برای اولین بار تورم بخش مسکن خودمان تک رقمی شد.

قبلا چه زمانی این رقم را تجربه کردیم

 ۷۴ را ما از خرداد ۴۰۳ کم کنیم دیگر، می‌شود این قدر. حالا بفرمایید آن اثری که ما درسال آینده منتظر آن هستیم در کدام بخش است؟ عرض می‌کنم در بخش اجاره، بخش اجاره جزء آن بخش‌هایی است که نسبت به آمار‌های رسمی کشور با یک وقفه یک ساله اثر خودش را نشان می‌دهد یعنی امروز اگر ما افزایش قیمت ساخت را داریم هزینه‌ها بالاتر می‌رود، چون اجاره‌ها تثبیت شده مردم در خانه هایشان نشستند اثر در اجاره دیده نمی‌شود سال بعد علیرغم این که ممکن است قیمت مسکن کنترل شده باشد افزایش قیمت اجاره را داریم، چون سال گذشته افزایش ساخت داشتیم متعاقبا اگر ما کاهش هزینه‌های ساخت را داشته باشیم کاهش هزینه‌های تمام شده مسکن را داشته باشیم کاهش هزینه قیمت بخش مسکن را داشته باشیم، در سال بعد اثرات اجاره بها خودش را نمایان می‌کند بنابراین ما انتظار داریم این عملیاتی که امروز انجام شده، کاهشی که در تمام شده بخش مسکن دارد، افزایشی که در رشد بخش مسکن دارد اثر در اجاره بها را انشاالله در سال آینده به طور ویژه خودش را نشان بدهد، این را اضافه بکنیم که اگر ما داریم از این موضوع صحبت می‌کنیم.

در همین بخش تورم یا هم تورم و هم بخش‌های دیگر؟

در افزایش اجاره بهای بخش مسکن، یعنی اگر ما امروز مردم را با آنها گفتگو کنیم بخشی نگران باشند که آقا این نهضتی که الان عملیات شده و ساختی که رقم خورده آنچنانی که محل انتظار ما است اثر روی اجاره بها نگذاشته، این مقیاس ممکن است الان بیننده‌ای که دارد این گفتگو را می‌شنود بگوید اگر شما می‌گویید که ۹ و ۷ دهم درصد شده از ۵۴ رسیده به ۹ و ۷ دهم درصد، من اجاره ام را تمدید کردم عدد بیشتری افزایش دادم دو نکته ما الان داریم عرض می‌کنیم اول این که این کاهش در اجاره بها با یک سال وقفه خودش را در بازار نشان می‌دهد دوم این که برای آن دسته از مستاجرینی که ممکن است که با سختگیری یا رفتار بی قاعده موجر خودشان مواجه باشند ما امروز برای اولین بار در کشور قانون ساماندهی اجاره بها را داریم و آن فرد می‌تواند از حق خودش به طور قانونی دفاع کند بدون این که صاحبخانه او را وادار کند که بخواهد بلند شود یا رقم غیرمتعارف حتی اگر ۵ سال از قرارداد او گذشته باشد، پس بنابراین این خود به خود. کما این که مثلا امروز ما سامانه خودنویس را بهره برداری کردیم ۷۰۰ هزار قرارداد رسیده حتما ۵ سال دیگر این می‌شود ۷ میلیون نفر، یا در بازه زمانی کوتاه‌تر، به همین ترتیب اگر امروز مستاجرین ما اطلاع از جزئیات این قانون ساماندهی ندارند، طبیعتا در ماه‌های بعدی در دوره‌های بعدی دائم گفتگو می‌کنند و این موضوع بین مردم شایع می‌شود و بعد طبیعتا در بازار اجاره بها اثر خودش را می‌گذارد دیگر مستاجر زمانی که می‌خواهد با صاحب ملک خودش مذاکره کند با اعتماد به نفس صحبت می‌کند، که آقا بر اساس اعلام ... که گزارش آن را هم من این جا عرض کنم در آخرین جلسه شورای عالی مسکن که با مدیریت سرپرست محترم ریاست جمهوری وقت جناب آقای دکتر مخبر انجام شد نرخ ۲۵ درصد برای استان تهران اعلام شد و استان‌های دیگر که سقف افزایش اجاره بها را این اعلام می‌کند این نشان میدهد که ما وقتی داریم صحبت می‌کنیم از کاهش اثر اجاره بها آنها خودش را نشان می‌دهد این بخش مسکن است و بخش اجاره بها است، حالا آیا این در بخش‌های دیگر اقتصاد اثر می‌گذارد؟ بنده عرض می‌کنم که به تبع این که بخش مسکن ۷۰ درصد از تورم را شکل می‌دهد، در حوزه تولید و اشتغال هم به همین ترتیب اثر دارد پس اگر ما امروز کاهش رشد نقدینگی را داریم تجربه می‌کنیم از چهل و خورده‌ای درصد به ۲۵ درصد این بخشی از آن حاصل عملیات نهضت ملی مسکن است و بخشی از آن حاصل مولد سازی حجم وسیعی از پروژه‌های مسکن مهر است که سال‌ها به بهره برداری نرسیده بود، ۳۵ هزار میلیارد تومان در این دوره وزارت راه و شهرسازی در بخش مسکن مهر هزینه کرد برای این که این واحد‌هایی که ده سال یازده سال ۱۴ سال بعضا نیمه تمام مانده بود و نه صاحب آن می‌توانست از آن استفاده کند و نه به سرانجام می‌رسید این‌ها به بخش مسکن وارد شد، وقتی این‌ها به بخش مسکن وارد می‌شود، یک نقدینگی را مشغول خودش می‌کند و حجم افزایش نقدینگی اثرش روی تورم کم می‌شود به همین ترتیب امروز ما داریم با هم صحبت می‌کنیم کشور در حوزه نهضت ملی مسکن تبدیل شده به یک کارگاه ملی، شما می‌بینید یک وقت‌هایی در اخبار ما می‌بینیم زحماتی که شما و همکاران تان می‌کشند و گزارش می‌دهند، این حاصل اگر اشتغالی دارد ایجاد می‌شود در کشور حاصل این عملیات نهضت است که امیدواریم ادامه پیدا کند.